Polarisatie en de straat

Polarisatie is niet altijd problematisch

De moraal van het verhaal? Polarisatie hoeft niet problematisch te zijn, wel integendeel. Het hoort erbij in een gezonde, democratische samenleving. Het is een manier om kritisch naar de samenleving te kijken en druk te zetten. Dit noemen we ‘democratische polarisatie’. Een voorbeeld is het vrouwenstemrecht dat er in 1948 is gekomen door op straat te komen, door acties van burgerlijke ongehoorzaamheid en dus door te polariseren. Maar er zijn wel randvoorwaarden:

• mensen moeten met elkaar in verbinding blijven gaan
• en we moeten genuanceerder leren kijken naar kwesties.   

Als deze voorwaarden niet vervuld zijn, dan wordt polarisatie toxisch. Deze vorm van polarisatie vergroot angst, is populistisch en hangt een negatief, essentialistisch beeld op over bepaalde mensen en groepen in de samenleving. Voorbeelden zijn extremistische of terroristische daden. Het is vooral belangrijk dat er relaties blijven bestaan tussen tegengestelde partijen. Politieke vijanden worden vijanden omdat ze niet meer met elkaar in relatie gaan. Het zou in dat opzicht dus zeer goed zijn als politici regelmatig bij elkaar op de koffie zouden gaan. 

Nood aan een proces van re-pluralisatie  

Bij moeilijke maatschappelijke kwesties lijkt het vaak alsof er slechts twee (tegengestelde) antwoorden zijn. Het is ofwel wit of zwart. Maar de keuzes die we moeten maken zijn vaak veel genuanceerder. Er moet meer aandacht komen voor de verschillende tinten grijs die ertussen liggen. Bijvoorbeeld in het debat over migratie wordt er gesproken over alle grenzen open of alle grenzen toe, alsof dit de enige mogelijkheden zijn. Eenvoudige modellen zijn aantrekkelijk, maar de werkelijkheid is vaak veel complexer. De enige manier om dit vast te pakken is in gesprek gaan en zo de pluraliteit her-installeren. 

Polarisatie tussen kwetsbare groepen

Straathoekwerkers geven vooral voorbeelden van polarisatie tussen kwetsbare groepen. Deze groepen gaan met elkaar in concurrentie om tot hun rechten te komen. Maar ook aspecten van identiteit zoals afkomst, geloof, gender en seksuele geaardheid vergroten de kloof als groepen elkaar niet (goed) kennen. Beleidsmakers hebben een grote verantwoordelijkheid. Hun taalgebruik, hun beleidslijnen en beslissingen kunnen polarisatie in de samenleving vergroten of verkleinen.  

Welke rol nemen straathoekwerkers op als het gaat over polarisatie? 

Straathoekwerkers luisteren naar gasten, vanuit een open, niet-oordelende houding. 

• Ze spiegelen en confronteren gasten. Dat is mogelijk dankzij hun participatieve basishouding en diepe, kwaliteitsvolle band met gasten. 

• Ze vergroten het bewustzijn van gasten, over hun positie in de samenleving. Dit werkt versterkend en zorgt ervoor dat gasten zich gehoord voelen. 

• Ze zijn belangenbehartigers van gasten. Ze versterken de stem van gasten en komen op voor hun belangen.  

Straathoekwerkers stimuleren ontmoeting en verbinding.

• Ze vergroten het netwerk van gasten en brengen mensen in de wijk met elkaar in contact 

• Ze zijn aanwezig en aanspreekbaar, ook als het botst of als er spanningen zijn.

• Ze bevragen open en oprecht waar meningen en ideeën vandaan komen.

Straathoekwerkers werken aan democratische polarisatie, in functie van de gasten.

• Ze brengen hun kennis in over de leefwereld van gasten. Ze doen dat binnen organisaties, bij beleidsmakers en in de publieke opinie. 

• Ze brengen drempels in kaart waar gasten op botsen en doen verbetervoorstellen.  

• Ze zijn een kritische luis in de pels, die vanuit democratische polarisatie, dingen in vraag stellen tot gasten tot een menswaardig bestaan komen.