Als werker krijg je in je praktijk onvermijdelijk te maken met ethische knopen. Dat kan behoorlijk vertwijfelen. Kan een ethische code helpen om je afwegingen te onderbouwen? Vormt ze een richtsnoer of een toetsingskader? Is een code abstract of kan je ermee uit de voeten in je dagelijks werk? Het gaat hierbij zowel om een organisatiecode als een sectorcode.
Wat is de sterkte van een ethische code in sociaal werk? Enkele inzichten.
1. Houvast voor nieuwe medewerkers
Een ethische code helpt nieuwe medewerkers in te werken. Ze maakt mee de waarden van de organisatie duidelijk: waar staan we voor? Waarop spreken we elkaar aan? De code vormt één geheel met de doelstelling, visie en missie, en geeft de sociaal werkers zo houvast om aan de slag te kunnen.
2. Maakt waarden publiek
Een code expliciteert waar een organisatie of sector voor staat op vlak van waarden. Dit bijvoorbeeld op de website kenbaar maken, geeft cliënten de mogelijkheid om er een sociaal werker of organisatie op aan te spreken, en eventueel een klacht te formuleren.
3. Gespreksstof
Een code voedt het gesprek onder beroepsgenoten. Die dialoog kan ook helpen om de code regelmatig bij te spijkeren. Zo wordt een code een dynamisch instrument voor sociaal werkers: ze toetsen hun handelen eraan af én ze vormt een richtlijn voor toekomstige handelingen. Een code geeft nooit pasklare antwoorden. Denken en dialoog per situatie blijven broodnodig.
4. Structureel werken
Door in praktijksituaties met de code te werken komen als vanzelf structurele tekorten bovendrijven. Die vormen materiaal om te signaleren bij het beleid — ook een taak voor het sociaal werk.
Is een overkoepelende code voor sociaal werkers in Vlaanderen zinvol, naar Nederlands model? Dit idee verdient een verdere gedachtewisseling. Een belangrijke voorwaarde is wel dat de beroepsgroep zelf de code maakt. Een code mag niet opgelegd worden van buitenaf. Sociaal werk is immers een intrinsiek ethisch beroep, gestoeld op grondrechten en mensenrechten.
(Dit zijn enkele inzichten uit de studienamiddag van 1 april 2022: 'Helpt een beroepscode om ethische knopen in sociaal werk te ontrafelen?')
Heb je vragen over dit thema? Meer info nodig? Neem contact op met Kris Stas.
