'Stel meer vertrouwen in dak- en thuislozen. Dat verdien je sowieso terug'

Danny : “Ik heb een positieve evolutie gezien op het vlak van hulpverlening. Eind jaren zeventig beperkte die bijstand zich tot opvang in de onthaaltehuizen. De hulpverlening is in de loop der jaren verruimd naar een woongerichte en meer preventieve benadering. Men begon te spreken over thuislozenzorg, maar dat was vooral een bekommernis van het beleidsdomein Welzijn. Toen ik in 2000 begon bij het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk (nu opgegaan in SAM) hebben we geprobeerd om dat thema te verruimen naar het beleidsdomein Wonen. We hebben toen een dossier opgesteld om dak- en thuislozen prioriteit te geven in sociale huisvesting. Dat is er deels ook doorgekomen via de versnelde toewijzing voor daklozen. Ook het voorkomen van uithuiszetting bij sociale huurders is in die periode opgestart.”

“Sinds 2017 is er ook een Vlaamse strategie rond dak- en thuisloosheid. Dat is sowieso beter dan een ad-hocbeleid. Er is ook meer wetenschappelijk onderzoek verricht over dit thema. En als ik vandaag naar de partijprogramma’s kijk, stel ik vast dat bijna elke partij er aandacht voor heeft. Meer nog, ze komen vaak met de juiste oplossingen. “

Zo’n tien jaar geleden werd het concept Housing First geïntroduceerd in België. Wat is jouw visie daarop?

“Voor langdurig thuislozen is Housing First de meest effectieve oplossing. Negentig procent van hen behoudt hun woning en ze boeken ook gezondheidswinst. Dat Housing First werkt, is sterk wetenschappelijk onderbouwd. Ik merk wel dat er verwarring bestaat over het begrip. Mensen krijgen niet zomaar een woning, ze huren ze. Ze moeten aan verplichtingen voldoen, zoals huur betalen, de woning onderhouden, voorwaarden voor een uitkering vervullen, werkbereidheid tonen, … Het is niet zo vrijblijvend als het lijkt.”

“Bij SAM geloven we in een beleid waarin preventie en huisvesting op de eerste plaats komen, gevolgd door begeleiding. De Stad Gent hanteert die aanpak al jaren op een structurele manier – door jaarlijks een contingent woningen te reserveren voor Housing First. Op veel andere plaatsen is dat helaas vaak projectmatig. Vlaanderen zou dat kunnen ondersteunen, maar dan is een goede samenwerking tussen de domeinen Wonen en Welzijn essentieel. En daar wringt het schoentje soms.”

Er is veel diversiteit in achtergrond en problematiek bij dak- en thuislozen. Wat leert de praktijk jou over een gediversifieerde aanpak van huisvesting en begeleiding?

“Eerst en vooral moeten we zorgen voor meer betaalbare woningen. Dan kunnen we ook meer diversifiëren. Want een alleenstaande heeft andere noden dan een groot gezin. En de begeleiding van een drugsverslaafde is anders dan die van een vrouw die het slachtoffer is geweest van huiselijk geweld. We moeten ook kijken naar de mogelijkheden op het vlak van (begeleid) samenwonen met behoud van een uitkering als alleenstaande, of van gegroepeerde woningen. Niet alleen in de steden maar ook op het platteland.

Thuislozentellingen en evidence based practices zijn cruciaal om dak- en thuisloosheid aan te pakken. Met nacht- en winteropvang gaan we het probleem niet oplossen. Bovendien is het veel duurder.“

Wat kunnen we leren uit het buitenland?

“Finland heeft een heel sterk beleid uitgebouwd rond Housing First, maar ook rond preventie. Iedereen met een te laag inkomen om volgens de marktprijs te huren, krijgt een huurpremie als de woning aan de kwaliteitsnormen voldoet. Er zijn geen andere voorwaarden, enkel je inkomen telt. Simpel en bijgevolg doeltreffend.

Bij ons moet je eerst vier jaar op een wachtlijst staan en gelden er meer criteria dan enkel het inkomen. Mensen weten bijgevolg niet hoe de vork in de steel zit. Waardoor ze hun rechten vaak niet opnemen.

Ook Denemarken doet het goed. Dat land kan je beter vergelijken met Vlaanderen dan Finland. De Denen investeren in Housing First en tegelijk bouwen ze de tijdelijke opvang af. Middelen worden op die manier effectief geheroriënteerd Het is dus niet altijd een kwestie van meer middelen.“

De hamvraag: hoe beëindigen we volgens jou dak- en thuisloosheid?

“Ik zie drie zaken waaraan we moeten voldoen: een betaalbare, zekere woonst, een degelijk inkomen - liefst uit werk - en een ondersteunend sociaal netwerk. Denk aan familie, vrienden, collega’s, buren, enzovoort. SAM speelt daarin een belangrijke rol. Wij nemen een unieke positie in omdat we praktijkervaring koppelen aan beleidsadvies.”

Welke adviezen zou jij vandaag geven aan beleidsmakers?

“Eén: we weten hoe we dak- en thuisloosheid moeten aanpakken. Maak het dus niet nodeloos complex. Handel naar de kritische succesfactoren: dat is de mate waarin thuisloosheid voorkomen kan worden, de mate waarin er meer betaalbare en toegankelijke woningen komen voor thuislozen en de kwaliteit van de samenwerking tussen actoren op centraal en lokaal vlak.

Twee: de kern van sociale woonmaatschappijen moet zijn: bouwen en renoveren. De sociale huurders moeten aan veel voorwaarden voldoen. Die administratieve last moet omlaag.

En ten slotte: stap af van het individueel schuldmodel! Stel meer vertrouwen in dak- en thuislozen. Dat verdien je sowieso terug.”